“Professionalisering heeft van EWEC goedlopende energiecoöperatie gemaakt”

De veranderingen zijn misschien voor de buitenwereld niet direct zichtbaar, maar de EigenWijkse Energie Coöperatie (EWEC) heeft in de afgelopen jaren een metamorfose ondergaan. De zonneprojecten werden allengs groter, complexer en er werd steeds meer geld geïnvesteerd. Een goede bedrijfsvoering was broodnodig om de coöperatie klaar te stomen voor de toekomst. Zowel voor de leden die investeren in de zonneprojecten als voor de klanten die energie afnemen. Adrie Gouweleeuw startte eind 2022 als deelnemer in de taskforce en later als algemeen manager. Net als veel betrokkenen bij EWEC beschikt hij over een karrevracht aan relevante ervaring in het bedrijfsleven. Die heeft hij gebruikt voor het helpen herinrichten van de lokale energiecoöperatie. Een gesprek met de architect en uitvoerder van de professionalisering van EWEC.

Adrie Gouweleeuw is gepensioneerd manager en projectmanager met veel internationale ervaring. Na zijn pensionering werd hij vaak benaderd voor vrijwilligerswerk. Adrie: “Ik zei eerst nee, maar toen begon het toch te kriebelen. Uiteindelijk moest ik weer wat gaan doen waar je ’s morgens je bed voor uitkomt. Najaar 2022, toen de energiecrisis na de oorlog in Oekraïne op zijn hoogtepunt was, was ik zo klaar met de energiereuzen. Ik kreeg helemaal geen antwoord op mijn vragen. Ik ben toen de EWEC-winkel binnengestapt en heb uitleg bij Sarida gevraagd en gekregen. Het was toen een roerige tijd voor EWEC.

Toen Sarida hoorde van mijn achtergrond in het internationale bedrijfsleven, zei ze dat ze op zoek waren naar mensen die EWEC verder konden helpen. Ik aarzelde, omdat ik niet meteen wist of ik dat wel zou willen. Maar ik zei Sarida:’ maak me maar klant én lid en dan kijk ik wel op de Algemene Ledenvergadering’. Dat was de ALV van eind 2022. Dat was een heftige bijeenkomst en het bestuur vroeg toen: wie wil ons helpen? Toen dacht ik: ach, zo moeilijk kan het niet zijn, zo’n clubje. Even kijken wat er mist en dan op het rechte spoor zetten.”

“We hadden mazzel dat de Provincie Utrecht een subsidie had voor professionalisering van lokale duurzame energiecoöperaties”

Er kwam een taskforce waarin Adrie zitting nam. In twee maanden was hem wel duidelijk waar de schoen wrong. De taskforce stuurde de voorstellen naar het bestuur. Die stemde ermee in en vroeg meteen of Adrie leiding wilde geven aan het hele veranderingsproces. Die uitdaging heeft hij aangenomen. Adrie: “We hadden mazzel dat de Provincie Utrecht een subsidie had uitgetrokken voor de professionalisering van lokale energiecoöperaties. Daar hebben we dankbaar gebruik van gemaakt.”

Het is het klassieke verhaal van een startup die een oplossing moet vinden op uitdagingen en eisen die schaalvergroting aan een organisatie stelt. Adrie vertelt dat er eerst pas op de plaats is gemaakt. “Het eerste wat er moest gebeuren was inzicht in de financiële stromen en ervoor zorgen dat inkomsten en uitgaven bij elkaar kwamen. Verder een ICT- en organisatiestructuur neerzetten met heldere taken en bevoegdheden en de boekhouding op orde, zodat we wisten waarover we praatten. Want eigenlijk wisten we dat niet. Er was veel werk verricht om nieuwe projecten op te zetten met zonnepanelen op daken, laadpalen en zonnepark Cothen. Maar inzicht in wat en hoe dat gebeurde en wat dat vervolgens opbracht, was er niet.”

Ook de organisatiestructuur van de coöperatie is gewijzigd: EWEC is nu een regie-organisatie zonder eigen personeel. EWEC is geen werkgever meer, maar huurt diensten in. Met een zzp-constructie kunnen we mensen wel bij EWEC betrokken houden. Uiteindelijk willen we dat we voor alle taken kennis en arbeid vanuit de markt kunnen inkopen. Niet alles kan van vrijwilligers komen.

Inzicht en verantwoordelijkheden

“Het was hard werken die eerste maanden. Ik dacht het allemaal te kunnen redden in tien tot vijftien uur per week, maar daar heb ik me behoorlijk in vergist. Het waren volledige werkweken die opgingen aan gesprekken met mensen, ideeën ventileren en uitleggen wat ik wilde. Je kunt je plannen wel netjes opschrijven, maar het gaat erom mensen erbij te betrekken. Dat ging bij EWEC heel snel. Na drie, vier maanden hadden we de boel op de rit. Natuurlijk was het soms ook weleens zuur voor betrokkenen om afscheid te nemen van vaste gewoontes. Het belangrijkste was dan ook om er een goede sfeer in te brengen van ‘we gaan er allemaal voor’. Daar hoefde ik geen moeite voor te doen. Dat ging eigenlijk vanzelf.”

Adrie vertelt dat er nu inzicht is in financiële stromen en er ook goede rapportages zijn van alle onderdelen: het Energieloket, de daken, laadpalen en zonneparken. De organisatie is op orde. “Het managementteam dat bestaat uit de coördinatoren “Leveren” en Energieloket, projectleiders zonnedaken en laadpalen, algemeen manager en managementassistent komt eens per maand bij elkaar. In het begin was dat veel vaker. Om actielijsten op te stellen, waardoor duidelijk werd wat er moest gebeuren en wie dat zou gaan doen.”

“Je kunt je plannen wel netjes opschrijven, maar het gaat erom mensen erbij te betrekken”

Adrie: “In zo’n proces ontkom je er niet aan om de pijnpunten te benoemen. Niet alles was in het verleden even goed gedaan. Dat had natuurlijk te maken met de vrijwilligheid. Dat was slikken. Zeker als je je al jaren met je hele ziel en zaligheid voor EWEC hebt ingezet. Maar we zijn er in die paar maanden in geslaagd met elkaar naar een professionele en goede werkhouding te groeien. Ook het bestuur is geprofessionaliseerd en een paar bestuursleden hebben afscheid genomen. Maar er zijn nieuwe mensen gekomen die vanaf het begin de meer bedrijfsmatige aanpak van EWEC 2.0 hebben omarmd.”

De professionalisering was, zoals Adrie zegt, nodig om meer zekerheid te bieden voor de grote investeringen. “Je kunt niet alles alleen maar op vrijwilligheid baseren. Je moet ervoor zorgen dat de organisatie staat en dan maakt het niet zoveel uit of het om vrijwilligers gaat bij een coöperatie of medewerkers van een bedrijf. Ik heb ook veel geleerd. In mijn betaalde baan stuurde ik vooral managers aan. Nu stond ik dichter op de operatie en kreeg ook kritiek. Daarop heb ik mijn handelwijze aangepast. Ik kreeg te horen dat het wel een club mensen is die het vrijwillig doen en het vooral ook leuk moeten vinden.”

Voorbeeldfunctie en masterclasses

Inmiddels is de positie van EWEC als kleine coöperatie veranderd. Andere coöperaties komen kijken naar de geheel nieuwe wijze waarop EWEC samen met de projectontwikkelaar de financiering én voor investeerders een stukje eigendom van het zonnepark Wijkerbroek heeft aangepakt. Een juridisch en financieel kunststukje dat ook door andere energiecoöperaties met belangstelling wordt gevolgd. EWEC geeft nu masterclasses en informatie over de aanpak van zonnedaken, laadpalen en zonneparken. Adrie: “En met het einde van de looptijd van de subsidie in zicht kan er een mooie eindreportage over de professionalisering naar de Provincie Utrecht worden gestuurd.”

“Het is enorm belangrijk dat we jongeren ervan overtuigen dat de lokale energiecoöperatie er ook voor hen is”

Adrie zou Adrie niet zijn als hij niet ook alvast naar de toekomst kijkt. Daar ziet hij grote uitdagingen. “Een van de uitdagingen waarvoor we staan is hoe we de organisatie verjongen. We moeten beseffen dat we een heleboel grijze koppen hebben, die alleen maar ouder worden. Het is enorm belangrijk dat we jongeren ervan overtuigen dat zo’n lokale energiecoöperatie er ook voor hen is. Hoe we de jongeren erbij kunnen betrekken hebben we nog niet helemaal helder. Maar het is wel zo dat we als EWEC alvast initiatieven zijn gestart voor een Jeugdfonds samen met de provincie Utrecht. We willen kijken hoe we in de picture kunnen komen bij die doelgroep. Moeten we iets aanpassen in de manier waarop ze bij EWEC betrokken worden? Geen langjarige verbintenis, maar bijvoorbeeld op projectbasis?”

Communicatie: tussentijdse rapportage en verjonging

Adrie vertelt dat ook de communicatie wordt aangepakt. Leden, klanten, investeerders, en andere stakeholders kunnen vaker tussentijdse rapportages tegemoet zien van de projecten. De nieuwsbrief wordt als vehikel gebruikt om alle stakeholders te informeren met kort nieuws. Adrie: “Ook wordt de taal op de website begrijpelijker, korter en er komen longreads op de website. Interviews die met een kort intro in de nieuwsbrief worden aangezwengeld. Als je alles wilt lezen, klik je door naar de website. Maar ook onze aanpak op social media. Drieëntwintigjarige Liz van Dijk gaat onze aanpak op Instagram en Facebook op een andere manier vormgeven. Daar heb ik alle vertrouwen in.”

Hoe houden we de opbrengsten in Wijk bij Duurstede?

De allergrootste uitdaging voor de toekomst is de doelstelling onder het bestaan van EWEC. Adrie: “Hoe gaan we ervoor zorgen dat onze infrastructuur in Wijk bij Duurstede aansluit bij de behoefte. Het is bijna zeker dat er windprojecten gaan komen. Of ze komen, daar gaan we als EWEC niet over. Maar hoe kunnen we ervoor zorgen dat de opbrengsten van de groene energieprojecten ten nutte komen van de lokale gemeenschap. Dat is in één zin de grootste uitdaging voor de toekomst.”

Over de toekomst van de energietransitie in Wijk bij Duurstede heeft de EWEC energiecafés georganiseerd. Op 11 september is er weer één. Daar gaat EWEC in gesprek over hoe zij haar rol het beste kan invullen.